Blog

Türklerde ilk çini tarihi Karahanlı’lara dayanmaktadır. Bu durum Çini sanatının bin yılı aşkın süredir devam ettiğini göstermektedir. Çini desenleri tıpkı bir mimari süsleme gibidir. Osmanlı Devleti kurulduğunda çini sanatı için yeni bir başlangıç olmuştur.

1. Milet İşi

Erken Osmanlı Dönemi’nin en önemli seramik grubunda yer alan ‘Milet İşi’ Osmanlı Dönemi İznik seramiklerine aittir. 14. yüzyılda yapılan bu çini kırmızı hamurlu idi ve Milet İşi olarak adlandırılmıştır. 14. yüzyılda Çin porselenlerinden yola çıkılarak farklı teknikler kullanılmış ve 15 yüzyıla kadar getirilmiştir. 15. yüzyılda ise altın varak süslemeleri ön plana çıkmış ve 16. yüzyılda farklı renkli döneme geçiş yapılmıştır. Süslemeler de en çok mavi, beyaz astar ve saydam sır altı yöntemi uygulanmıştır. El yapımı Milet İşi çini ev, ofis, tabak ve iş yeri için dekorasyon amaçlı kullanılmaktadır.

2. Baba Nakkaş

Baba Nakkaş, 15. ve 16. Yüzyıllarda yaşamış olan Muhammed B. Şeyh Bayezid olan Osmanlı Saray Nakkaşı (Baba Nakkaş) olarak bilinmektedir. Sır altı tekniği ile üretilen bu çini tamamen el işidir. Aynı zamanda 800-1000 derece de fırınlanarak yapılmaktadır. Genellikle tabak ve maşrapa olarak kullanılmaktadır. Evliya Çelebiye göre renkli nakış sanatı Baba Nakkaş tarafından bulunmuştur.

3. Haliç İşi

3. yüzyılın sonu ve 16. yüzyılın başında kâse, vazo, tabak ve kandil gibi şekillerde üretilemeye başlanmıştır. Mavi beyaz Osmanlı seramiği olarak bilinir. İznik ile Kütahya da yapılar kazılarda çok fazla Haliç işi seramik çıkarılmıştır.

4. Şam İşi

Şam işi, ev ve iş yerleri için dekor ürünü olarak kullanılmaktadır. Sır altı boya tekniği ile yapılmakta ve 800-1000 derece de fırınlanmaktadır. Şam işi çini, Osmanlı çini sanat ürünüdür ve 16. yüzyılda üretilmeye başlanmıştır. Şam kendi ile bir ilgisi yoktur ve İznik’te üretilmektedir.

5. Hata-i

Orta Asya ve Çin etkisinde kalarak kökenleri belli olmayacak biçimde stilize edilmiş çiçek motifleri olarak adlandırılır. Hata-i motifi en çok simetrik bir şekilde çizilir. Anadolu Selçukluları’nda sade olan motifler 16. ve 17. yüzyılda zengin bir görünüme sahip oldu.

6. Penç

Çini sanatında kullanılan Hata-i motiflerinden biri olan Penç, temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir tür öğrenme materyali olarak bilinir. Genellikle dekor amaçlı kullanılan çini modelidir. Penç, Farsça da ‘beş yaprak’ olarak geçer. Bu yüzden bitki yapraklı bir çini örneğidir. 16. ve 17. yüzyılda zengin bir görünüme sahip olmuştur.

7. Rumi

Rumi, süsleme sanatıdır. İlk Rumi motiflerine Uygurlular zamanında rastlanmıştır. Genellikle hayvan figürlü çalışmalar yapılmaktadır. Aynı zamanda kuyruk, gaga veya kanat gibi şekiller kullanılmıştır. Kullanım alanı ise; cami, minber, mihrap, mescit ve kürsü yapımında kullanılır.

8. Bulut

Bulut çini desenlerinin çıkış yeri Çin’dir. Bu sebeple Çin Bulutu olarak adlandırılmaktadır. Efsanevi bir hayvan olan ejder’i sembolize eder. Göklerin koruyucusu ve tek hâkimi olarak tanımlanır. Hayatımıza ilk girişi II. Beyazıt Döneminde olmuştur. Aynı zamanda 15. ve 16. yüzyılda bulut motifinde süslemeler yapılmıştır. Genellikle kaseler de dekor amaçlı kullanılmıştır.

9. Çintemani

Çintemani, servet, kuvvet, güç, akıl gözü, gönül gözü gibi anlamlarda ifade edilmektedir. Çintemani’de üç benek ve dalgalı çizgi bulunur. Orta Asya kökenli olarak bu motif ilk Timur sikkelerinde kullanılmıştır. Tılsım olarak da anlam taşımaktadır. Günümüzde bu çini motifi halı, seramik, ahşap, sedef, tezhip ve tekstil gibi işlemeciliği olan sanatlarda kullanılır.

10. Kalyon

Mavi ve kırmızımsı tonlarda yapılan çini sanatıdır. Genellikle pano olarak karşımıza çıkar. Kalyon, bir tür minyatür sanatı olarak bilinir. Küçük ya da ince olarak işlenmiş resim sanatıdır. Osmanlı Döneminden günümüze kadar üretilen bir çinidir.

11. Hayat Ağacı

Bu çini desenleri yaşamı simgeler. Ağaç sanatında canlılık, sağlık ve bereket gibi ifadeleri sembolize eder. Selçuklu ve Osmanlı Döneminden günümüze kadar gelen bir serüvendir. Genellikle karo (pano) olarak kullanılmaktadır.

12. Balık Pulu

Bu çini desenleri karo özelliğine sahiptir. Selçuklu ve Osmanlı Dönemine dayalı olarak çini motifi ile yapılan karolar süsleme sanatı ile renklendirilir ve farklı boyutlarda kullanılır. Balık pulu karolar en çok mutfak tezgahlarında, havuzların iç döşemelerinde, Türk hamamında, pano dekorasyonu ve ıslak mekanlarda kullanılır.