Çini, tarihi M.Ö. 3000’li yıllara, Karahanlılara dayanan bir sanattır. Özellikle mimari yapıların, dekorasyon eşyalarının, tabakların üzerinde sıklıkla görülür. Çini desen hayatımızın pek çok alanında kullanılır ve eşyalara farklı bir boyut kazandırır. Çini sanatında farklı teknikler bulunur, bu tekniklere göre kullanılan malzemeler de değişebilir. Sır altı boyama tekniği, perdah tekniği, mozaik çini tekniği, renkli sır tekniği şeklinde sıralanabilir. Örneğin perdah tekniği gümüş ve altın tozları kullanılarak tasarlanır. Bu teknikte saydam ve beyaz astar levhalar kullanılır. Diğer malzemeler şu şekilde sıralanabilir.
Ana Malzemeler Nelerdir?
Ana malzemeler kıl fırçalar, karo, çukur tabak ve renkli simler şeklindedir. Diğer kullanılan malzemeler 3 ana kısımdan oluşur.
Bunlar;
- Hamur
- Boya ve madeni oksitler
- Sır tabaka
- Hamur
Çini hamuru temeli oluşturur. Kaolin yani arıkil, kuvars ve feldspat hammaddelerinin karışımından elde edilir. Bunlar dışında hamurda talk, boksit, şamot, mermer tozu, tebeşir ve kum gibi başka hammaddelerde kullanılır. Bu malzemelerin pişme süreleri, dereceleri ve bileşim miktarları çok önemlidir. Bu değerlere göre çini dışında porselen ve cam gibi türlerde de kullanılırlar. Hamur karıştırıldıktan sonra bir süre kuruması için beklenir.
- Boya
Kullanılan boyalar ve renkler her devirde değişmektedir. O devrin kültürü, yapısı hatta ekonomik durumu boyaların değişmesine neden olur. Çini teknikleri de yine çağlara göre değişir. En çok kullanılan ton firuze yani turkuazdır. Türk kültürü ile bütünlenmiştir, mavi çoğu çini sanatında kullanılır. Devirler boyunca değişmeyen tek boya olma özelliğine de sahiptir. Turkuaz dışında kobalt mavisi, lacivert, mor, yeşil, sarı, kırmızı, siyah, beyaz gibi renklerde sıklıkla kullanılır. Bu boyalar tekniğe göre sır altına, üstüne veya her ikisine birden uygulanır.
- Sır
Diğer bir malzeme sırdır, diğer adıyla ciladır. Hamur pişirilmeden önce üzerine sürülür ve eridiği zaman hamurun üzerini şeffaf bir şekilde kaplar, ona cam veya camımsı bir görünüm kazandırır. Koruyucu şeffaf tabaka olarak da adlandırılabilir, özellikle boyayı korur. Sır silis, kuvars ve kurşun oksitten meydana gelmektedir. Alkali ve toprak alkalilerin oluşturduğu silikat karışımların uygun sıcaklıkta eritilmesinden ve soğutulmasından meydana gelir. Sır üzerinde bulunduğu hamurla çok iyi bit uyum elde etmelidir. Kaliteli sır hamurun üzerinde çatlama ve kırılma yapmaz, parlak sır elde etmek için çiniyi uzun süre düşük sıcaklıkta pişirmek gerekir. Sırrın içine çinko katılırsa mat, maden oksitleri katılırsa renkli olur.
Desen Oluşturmak İçin Malzemeler
Çininin üzerinde farklı malzemeler kullanılır. Örneğin kara kalem ile çizilen beyaz bir kağıt, çininin üzeri bununla kaplanır ve çini yüzeyine aktarılır. Siyah boya ve kobalt kullanılarak model kontürleri de oluşturulabilir.
