Şam işini çini, Osmanlı’da bir çini sanatının ürünü olarak 16. Yüzyılda üretilmeye başlanmıştır. Bu çini türünün adında belirtildiği gibi Şam kenti ile bir alakası olmayıp İznik’te üretilmektedir. Şam adı ile anılmasının nedeni bu kente yapılan bazı yapıların bezenmesinde çiniler kullanılmış ve bunlara Şam işi çini denmiştir. Fakat bu, Şam işi çinilerin orada üretilip kullanıldığı anlamına gelmez.
Ürünlerimizden bir tanesi olarak karşınıza çıkan İznik Şam işi çiniler, özel bir teknik olan sıraltı tekniği ile bezenmiştir. 50 cm boyutunda olan bu kâse özel üretim olup üzerinde Türk sanatında sıklıkla kullanılan lale ve nar desenlerinin işlenmesi ile oluşturulmuştur. Beyaz zemin üzerine mavi, patlıcan moru ve yeşil boyalar ile süslemelerin yapıldığı bu kâse oldukça şık ve zarif bir üründür.
Şam İşi Çini Nedir?
Şam işi çini, İznik’te üretilen ve 16. Yüzyıldan bu yana Osmanlı’nın öne çıkan çini sanatının bir parçası olan ürünlerdir. Osmanlı’da çini sanatının ne kadar gelişmiş ve çok kullanılmış olduğunu günümüze kadar korunabilmiş mimari yapılardan görebiliyoruz. El sanatlarından cami duvarlarının kaplanmasına kadar pek çok alanda kullanılan çini çeşitli teknikler ile bezenerek hem güzelliğini hem de sağlamlığını korur.
Osmanlı’da Çini Sanatının Yeri ve Önemi
Çini, Türk sanatının en çok kullanılan ve en başarılı olunan süsleme sanatlarından bir tanesidir. Anadolu Selçuklularından Osmanlı’ya ve sonraki dönemlere kadar güncelliğini korumayı başarmıştır. Osmanlı mimarisinin çini sanatının ilk örneklerine İznik’te, 1335 tarihli olduğu bilinen Orhan İmareti’nde yapılan kazılarda rastlanmıştır. Burada kullanılan çiniler levhalar halinde olup tek renklidir.
- yüzyıla gelindiği zaman çini süsleme sanatının örneklerine Bursa’da bulunan Yeşil Camii ve Yeşil Türbe’de görürüz. Burada daha çok bitkisel figürlere ağır verilerek oluşturulan çiniler zamanla yer yer silinmiş olsa da güncelliğini korumaktadır. Yine Yeşil Camii, mozaik çini tekniğinin en zengin örneklerinin bize sergiler. Pencere soffitlerinin rumi ve hatai teknikleri ile bezendiği mozaik çiniler Yeşil Türbe’nin pencere soffitlerinde de kullanılmıştır.
- yüzyılın ilk yarısında, İstanbul’da yapılan yapılarda çini süsleme sanatına yer verilmiştir. Topkapı Sarayı Arz Odası, Sultan Selim Külliyesi, Yavuz Sultan Selim Türbesi, Şehzadeler Türbesi ve Şehzade Mehmet Türbesi’nde çini süsleme sanatının esintilerini görmek mümkündür.
- yüzyıldan sonra Osmanlı yapılarında kullanılan çini teknikleri ve desenlerinde büyük bir inovasyon görülmektedir. Özellikle sıraltı tekniğinin kullanıldığı ürünlerin ortaya çıkması bu değişimi gözler önüne serer.
