Blog

Çini sanatında sırlama en önemli adımlardan biridir, çünkü ortaya çıkmasında büyük rol oynar. Sır çini yüzeyinin daha parlak, düzgün görünmesini sağlar. Her sır çeşidi çininin yüzeyine farklı teknikler ile sürülebilir. Burada en önemli nokta çini yüzeyinin temiz olmasıdır, çünkü toz sırın çini yüzeyine kaplanmasına engel olur.

En yaygın kullanılan ve başarılı sonuçlar veren teknikte bir kompresörle üflenir ve nemli bir süngerle silinir. En sık yapılan hata ise çini yüzeyinin gelişi güzel silinmesidir. Bir kasenin içi suyla doldurulmalı ve süngerle sık sık silinmelidir. Su ise çininin büyüklüğüne ve suyun renk değişime bağlı olarak değiştirilmelidir. Süngerin her darbesinden sonra suya batırılarak temizlenmesi çok önemlidir, pürüzsüz bir zemin bu şekilde hazırlanır. Süngerdeki suda iyice sıkılmalıdır, hafif nemli olması yeterli olacaktır. Bu işlem sayesinde çininin üzerinde toz kalmaz, kuruduktan sonra yine toz kalmış mı diye kontrol edilebilir.

Çini Sırı Nasıl Hazırlanır?

Sırlama önemlidir çünkü seramik ve çini sanatlarının ayrılmasında da büyük rol oynar. Sırlanmış, süslü yüzeyler çini olarak adlandırılır. Yüksek kaliteli bir sır elde etmek için çok fazla faktörün bir arada kullanılması gerekir. En iyisini elde etmek için çok fazla deneme yanılma yapmak gerekir, pişirim atmosferi homojen olan fırınlarda hazırlamak çok önemlidir. Hazırlık aşamasında uygun bileşenler karıştırılır, fırına verilir ve cama benzer bir yapı elde edilir. Hammaddeler ve katkı maddeleri değirmende öğütülür, inceltilir ve homojen bir bulamaç haline getirilir.

Çini Sırı Hazırlanırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Sır hazırlarken bazı noktalara çok dikkat edilmelidir.

Bunlar;

• Pişirme esnasında erimesi gerekmektedir, bu yüzden düşük liküdüs sıcaklığı kullanılır.
• Sıvı alkali ve asit ile çözünmemesi gerekmektedir
• Sır yüzeyinde delikli kabarcıklar olmamalıdır, pürüzsüz görünmelidir
• Çizilme, çatlama ve kırılmaya karşı dayanıklı olmalıdır

Çini Sırı Hazırlarken Kullanılan Malzemeler

Sır yapımındaki en önemli malzeme kuvarstır. Kuvarstan sonra erime noktasını düşürmek için kullanılan flaks isimli metal oksitler gelir. Bu oksitler amacı, silisin içindeki kovalent bağları parçalamak ve ergime noktasına düşürmektir.

Bu oksitler şu şekilde sıralanabilir;

• Bazik oksitler: PbO, K2O, Na2O, CaO, BaO, MgO, SrO, Li2O. Renkli sırlarda ise CaO, CuO, FeO, NiO, MnO ve CdO oksitleri kullanılır.
• Amfoter oksitler: R2O2, Al2O3, Fe2O3, Sb2O3, Mn2O3 ve Cr2O3
• Asit oksitler: SiO2, SnO2, ZrO2, B2O3, TiO2, UO2 ve CeO2

Bu kimyasal bileşenlerin isimleri ise mürdesenk, sülyen, kurşun karbonat, üstübeç, borokalsit, kolemanit, pandermit, üleksit ve mermer şeklinde sıralanabilir.

Hammadde Seçerken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

• Kaliteli bir sır için en önemli nokta, doğru hammadde seçimidir. Bu noktada dikkat edilmesi gerekenler;
• Kimyasal bileşimin doğru olması
• Maliyet
• Hammaddenin çıkarıldığı ve bulunduğu yer
• Hammaddenin depolanma şartları (nemli havada olmamalı, kuru havada depolanmalı)
• Yoğunlukları, yumuşaklıkları, sertlikleri
• Çevreye etkisi

Kullanılan Yardımcı Katkı Malzemeleri

Düzgün bir yüzey elde edebilmek için elektrolitler kullanılır. Elektrolitlerde akışkanlığı sağlayanlar NaOH, Na2, CO3, sodyum silikattır. Kuruyan sır tabakasının çiniye yapışmasını sağlayan ise karboksi metil selülöz gibi organik yapıştırıcılardır.

Çini Sırı Renklendirme

Sırlar saydam olabileceği gibi renkli de olabilir. Bunun için renk veren oksitler veya özel hazırlanmış boyalar kullanılır. Bunlara örnek CuO, Cu2O. Bu bileşenlerde Pb’li olanlar yeşilin tüm tonlarını olmayanlar mavinin tüm tonlarının ortaya koyar. Borlu sırlarda ise turkuaz rengi çıkar. FeO, Fe2O3, Fe3O4 bileşenler ise oksitleyici atmosferdeyse sarı, kahverengi, şarap kırmızısı redükleyici atmosferde gri, koyu gri ve mavi renkleri ortaya çıkar. CoO ve Co2O3 bileşenlerinde açık maviden laciverte kadar ton bulunur, genelde kristal sır hazırlamak için kullanılır. Cr2O3 yüksek sıcaklıkta yeşil renk oluşmasını sağlarken MnO2 kahverengi ve mor renklerinin oluşmasını sağlar. SnO2 ise en pahalı ama en tanınmış örtücü malzemedir. Fakat yerini zirkona bırakmıştır.

Sır Türlerine Göre Hazırlık

Sır farklı türlere sahiptir ve bu türlere göre malzeme, pişirme tekniği değişiklik gösterir. Örneğin mat sırda ucuz olduğu için ZrO2SiO4 kullanılır, zirkon ateşle çok uyumlu olmadığı için çok ince öğütülmelidir. Zirkom dışında baryum sülfatta matlaştırmak için kullanılabilir. Kristal sırda çinko, krakle sırda da kuvars kullanılır. Ham sırlar fritleme işlemine gerek duyulmadan hazırlanır. Genelde 1200 derece ve üstündeki fırınlarda eritilirler. Tuz sırları ise odun, kömürlü veya akaryakıtlı fırınlarda 1200-1300 derecede eritilir, fırının içindeyken içine tuz atılır. Tuz pişirme esnasında buharlaşır ve çamurdaki silis, alüminyum oksitle birleşir. Bu sayede sodyum alüminyum silikatı yani cam oluşur. Çamurun içindeki renge göre de sırın rengi değişir.